Adana'nın Tarihçesi
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
1840 yılına kadar bugünkü anlamda belediye hizmetlerini yerine getiren
bir kurum yoktu. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde, mutasarrıf ve
valilerin direktiflerine göre hareket edilir , vakıfların sosyal amaçlı
faaliyetlerinden yararlanılırdı.
1833-1840 yılları arasında Adana'ya hakim olan Mısırlı İbrahim döneminde
vakıflara da çeki düzen verildi ve hizmetler yelpazesi arttırıldı.
XIX'uncu yüzyılın ikinci yarısına girilirken, bugünkü vilayet sınırları
içinde 350 kadar vakıf bulunmakta idi ve bunlardan 55 tanesi çeşitli
yörelere su sağlamak üzere görev üstlenmişti. Yine, 14 tanesi Eğitime
yönelik etkin hizmetler verirken 5 tanesi bina ve yapım işlerine bakıyor
, 2 ' si de aşevi ve han gibi kurumları yönetiyordu.
1860 yılında patlayan Amerikan İç Savaşı, Adana'yı önemli ölçüde
etkilemişti. Başta İngiltere olmak üzere, Avrupa 'nın en çok gelir
getiren endüstrisi tekstil için gerekli pamuk Amerika ' dan geliyordu.
Amerika, karın tokluğuna çalıştırdığı Afrikalı köleler sayesinde
binlerce ton ürünü üstelik çok ta ucuza mal edebiliyordu. İç Savaş
nedeniyle stoklar hızla erirken yenisi yetiştirilemiyordu. Avrupa,
gerçek anlamda panik yaşamaya başlamıştı ki, İngiliz, Fransız ve Alman
heyetleri peş peşe saraya gelip Padişahtan Adana ve Mısır' da pamuk
ekimini teşvik için özel imkanlar kopardılar .1963 'ten itibaren de
yüzlerce Avrupalı Adana'ya gelince kentin genel görünümü çok değişti.
Yeni gereksinimler ortaya çıktı. Levanten denilen Avrupalılar daha
modern bir kent yaşamı için bildiklerini ortaya koyarken para ve malzeme
desteğinde de yarışa girmişlerdi. Çünkü her ülke, Adana ' da kendi
mutlak üstünlüğü için elinden geleni yapıyordu.
Yeni arayışların bir sonucu olarak, 1870 yılında, ''Muhtesiplik'' adı
altında bir kurum oluşturuldu. Bu kurum, bir anlamda günümüz belediye
kavramlarının ilk formu idi. İlke olarak, "ihtisap ağaları'' denilen
yetkili denetçiler kurumu şeklinde çalışıyordu. Örneğin, tartı aletleri,
gıda maddelerinin fiyatları ile nitelikleri, kentin temizliği ve
nihayet yapı işleri, bu ağalar tarafından denetlenmekte idi. Muhtesiplik
ihdas edilirken, Ezene olan ismi de Atana şekline dönüştürüldü.
Muhtesiplikle gelen yenilik, 1871 yılında Adana Belediyesi olarak yeni
formuna kavuştu. Aynı zamanda, pek benimsenmemesi üzerine Atana ismi bu
kez Adana oldu.
İlk Belediye Başkanlığına da Gözlüklü Süleyman Efendi getirildi.
Belediye Başkanı, o güne kadar hiç tanınmamış yepyeni kavramlarla
uğraşmak yerine, muhtesiplik yönetimini devam ettirmekle yetindi.
1877- 79 yıllarında başkan olan Kirkor Bezdikyan ile görevi devralıp
1881 yılına kadar sürdüren Sinyor Artin, Ievantenlerin de yardımlarıyla
daha çağdaş belediyecilik yaptılar .İki başkan zamanında yollar
genişletildi. Parke taşlarla kaplama işlerine geçildi. Drenaj kanal ve
hendekleri açıldı. Ancak, bütün bunların ötesinde, kent yönetimi kavramı
gelişti. Temizlik ve aydınlatmaya ilkeler getirildi. 1908 yılında da
ilk kanalizasyon çalışması başlatıldı.
Bundan sonra kopan ve halkımızca İğtişaş şeklinde isimlendirilen Ermeni
Ayaklanması (13-14 Nisan 1909) ve takip eden olaylar içinde belediye
hizmetleri akamete uğradı. İşgal sırasında ise ( 1918 -1921 ) kent
yönetimi tamamen Fransızlar 'ın elinde idi. Belediye Başkanı ve hatta
Vali tamamen göstermelik amaçla tayin edilmiş yandaşları idi.
8 Ekim'de toplanan Pozantı Kongresi, Adana'nın gerçek Belediye
Başkanlığı'na Dıblanzade Mehmet Fuad Bey'i seçti. Meclis üyeliklerine de
Ahmet Remzi Bey (Yüreğir), İbrahim Kethüda, Halil Bey (Savatlı),
Haydarzade Ali ve İsmail Karadayı seçildi.
Kurtuluştan sonra Belediye Başkanlığı 'na getirilen Ali Münif Yeğenağa,
aynı zamanda Cumhuriyet Döneminin ilk başkanı idi (1922-1926).
Arkasından göreve gelen Turhan Cemal Beriker 1938 yılına kadar aktif
başkanlık yaptı. Adana 'da önemli tesislere, planlı çalışmalara ve
önemli binaların kuruluşuna imza attı. Sebze hali, park hizmeti veren
bahçeler, birçok yeni yol ve buzhane bunlardan bazılarıdır. Aynca 1930
yılında kurulan Adana Elektrik Şirketi'ni de teşvik ederek Adana 'ya
elektriğin getirilmesinde yardımcı oldu. Bu şirket 1943 yılında
devletleştirilerek Belediyeye devredilmiştir.
6 Nisan 1956'da açılışı yapılan Seyhan Hidroelektrik Santrali ve Toprak
Barajı Adana Belediyeciliğinde olumlu ve olumsuz etkiler veren önemli
bir kilometre taşı oldu. Rezervuar alanı içinde kalan köy arazileri
yüksek değerle istimlak edildi. Hayatı boyunca tahayyül bile edemeyeceği
parayı bir anda elinde gören köylü akın-akın kente geliyordu. Bunların
yanı sıra, bol ve ucuz enerji üretimine dayalı olarak bir yandan fabrika
üstüne fabrikalar açılıyor , diğer yandan da elektrikli motopomplar
tarım arazilerinde hızla yayılıyordu. Bütün bu nedenler Adana'yı son
derece cazip bir iş ve aş merkezi haline getirmişti.
Büyük göç dalgalarının ardı arkası kesilmiyordu. Adana 'yı her yönü ile
bir Amerika ' daki bir eyalete benzetmeyi hedeflemiş olan Başbakan Adnan
Menderes'in özel ilgisiyle 1957-60 yılları arasında alışılmadık
altyapılar gerçekleştirildi. Ana kanalizasyon sisteminde büz ve açık
isale kanalları yerine kapalı betonarme sisteme geçilerek şebeke
genişletildi. Başkan Ali Sepici'ye büyük itibar sağlayan süreçte
yüzlerce bina istimlak edilip ordu araçlarının da yardımı ile yıkılarak
Özler Caddesi genişletildi. Tamamen iskan altında olan Yeni Cami ile
Yüzme Havuzu arası açılarak yeniden inşa edilen Ziyapaşa Bulvarı 'na
bağlandı.
Adnan Menderes Bulvarı, Yeni Adana, Gecekondu 'ya Alternatif Belediye
Konutları, Belediye Şirketi aracılığı ile başlatılan sosyal konut
hamleleri, çöp toplama temizlik, vergi, toplu taşıma ve sair hizmetlerin
özelleştirilmesi gibi Türk Belediyecilik Tarihine damga vurmuş bir çok
önemli atılım, 1984-1989 yılları arasında gerçekleştirildi.
Aynı dönem içinde Adana'ya ''Büyükşehir'' statüsü verildi.
Konu: Adana'nın Tarihçesi 
Cuma Haz. 25, 2010 4:52 pm
